Tu Đức trong Hôn nhân và Gia đình

Dẫn nhập

Trong Tông Huấn Hậu Thượng Hội Ðồng Giám Mục Á Châu mới đây để chuẩn bị cho Ngàn Năm Thứ Ba, ÐGH Gioan Phaolô đã viết rầng : "Tương lai thế giới và Giáo Hội thông qua gia đình". Ðây cũng là lời mà hai mươi năm về trước Ngài đã từng nói với Liên Hiệp các Văn Phòng Tư Vấn Gia Ðình vào năm 1980 và sau đó Ngài còn lặp lại trong Tông Thư Familiaris Consortio, kết quả của Khóa Họp khoáng đại thường kỳ của Thượng Hội Ðồng các Giám Mục về Gia Ðình.

Và cũng tại Thượng Hội Ðồng Giám Mục Á Châu, Ðức Cha Lawrence Thienchai Samanchit, GM Chanthaburi đã nhắc lại : "Tôi muốn kéo các Nghị Phụ chú ý tới sự canh tân Giáo Hội để mừng năm 2000 qua việc chăm sóc các gia đình", vì "tương lai nhân loại và Giáo Hội đi qua gia đình", như ÐTC đã nói trong Tông Huấn Familiaris Consortio.

Xác tín về câu khẳng định của ÐGH "tương lai nhân loại và Giáo Hội đi qua gia đình" và để đáp lại lời mời gọi "canh tân Giáo Hội để mừng Năm Thánh 2000 qua việc chăm sóc gia đình" và để góp phần vào việc chuẩn bị cử hành Ngày Năm Thánh cho Gia Ðình, bài viết này nhằm đưa ra một vài gợi ý về tu đức nói chung và cách riêng trong cuộc sống hôn nhân và gia đình để giúp cho mỗi người biết canh tân và sống đúng với ơn gọi của mình, khám phá ra mọi chiều kích của tình yêu nhờ việc cộng tác với ơn Chúa qua các bí tích. Tất nhiên đây không phải là những gì mang tính chất mới mẽ, nhưng chỉ là những điều căn bản mà nhiều lúc chúng ta không để ý tới.

Ngày nay cần có một nền tu đức không ?

Câu hỏi này không phải vô ích, và cũng không dễ gì có được một câu trả lời đầy đủ. Hơn nữa, chúng ta cần phải đặt vấn đề này luôn, vì thời đại chúng ta đang sống người ta quá quan tâm đến đời sống kinh tế, kỹ thuật, và chuyện làm ăn sinh sống. Tuy nhiên cũng có những dấu và mầm mống báo hiệu lòng mong muốn có một nền tu đức cho cuộc sống tâm linh.
Có người đặt câu hỏi : "Có phải con người thời nay hờ hững về tôn giáo không? Ngoài chủ thuyết vô thần, thế giới ngày nay nói chung, nhất là tại các nước tiến bộ về khoa học kỹ thuật, các nước Âu Tây, người ta không mấy quan tâm đến đời sống tôn giáo; có một sự hờ hững tôn giáo kèm theo cả sự hững hờ về cuộc sống xã hội và chính trị nữa. Hình như người dân không muốn gây nhiều vấn đề; người ta muốn sống an bình, khép kín, hưởng thụ những gì mình đang có và vui mừng an phận vì có được như vậy.

Nhưng trở lại vấn đề, có phải chăng con người thời nay hờ hững với đời sống tôn giáo ? Sự hững hờ trong việc sống đạo làm cho Giáo Hội phải suy nghĩ về những hoạt động của mình. Có thể đây là một dấu báo hiệu sự khước từ về tính chất tôn giáo nặng về cơ chế, lễ nghi và coi trọng hình thức mà bên trong thì trống rỗng, hoặc là vì quyền bính tôn giáo đã làm phai mờ đi nền tu đức đích thực !

Bởi vậy, sự hững hờ về tôn giáo này có thể đưa đến kết luận là vì thiếu vắng nền tu đức! Ngày nay, con người mang nhiều thứ dị ứng, nhàm chán cả những lễ nghi, chối bỏ cả tính chất tôn giáo, mang nặng hình thức của quá khứ. Những phản ứng này có thể mở đường dẫn đến việc tìm kiếm một nền tu đức đích thực, ít lý thuyết nhưng nhiều thực hành, ít thụ động và nhiều sáng tạo hơn.

Cho dù nhiều triết gia như Freud, Nietzsche, Feuerbach, Compte từ thế kỷ trước đã tiên đoán về sự suy tàn của tôn giáo, ngày nay những người này đã chết, nhưng tôn giáo vẫn còn và còn có nhiều phong trào thiêng liêng được phát sinh cho thấy sức sống của ý nghĩa tôn giáo trong thế giới vẫn còn hoạt động. "Ðiều kinh ngạc mà thời đại chúng ta đã dành cho thế giới không gây ngạc nhiên gì mấy nơi các lời tiên đoán về những sự kiện tương lai sẽ xảy ra là do sự tồn tại của yếu tố huyền bí, và không những chỉ nằm đằng sau của văn hóa, nhưng ngay cả trong việc sống còn của văn hóa nữa" .

Ngày nay có nhiều nơi để các bạn trẻ tập họp sống những kinh nghiệm cầu nguyện, học hỏi Lời Chúa, những nơi giúp họ có được một niềm tin đích thực. Và Ðại Hội Giới Trẻ vừa qua là một bằng chứng hùng hồn cho chúng ta về điều đó. Ðàng khác, nhiều người cho rằng khoa học kỹ thuật đã không giữ đúng được những hứa hẹn của mình là thay vì cống hiến cho con người một thế giới tương xứng với con người hơn, thì lại làm cho cuộc sống trở nên phức tạp, con người lo âu và lạnh nhạt với nhau, tương lai bị bấp bênh và môi sinh càng bị ô nhiễm hơn !

Bởi vậy, con người ngày càng cảm thấy cần phải phá đổ sức ép ấy để làm sống dậy những dự phóng mà con người mang trong chính mình, để có thể đáp trả được những vấn nạn khẩn thiết nhất của con người và nhờ thế con người mới có thể tìm gặp lại được chính mình.

Những ước vọng này có thể dẫn đến những con đường sai lầm, chẳng hạn như những giáo phái mới xảy ra trong những năm gần đây tại các nước kỹ nghệ đã phát triển, và ngay tại những Nước kém mở mang cũng không thiếu gì những hiện tượng tôn giáo mới. Tuy nhiên, trong một khía cạnh khác thì chúng ta có thể nhận ra được là con người luôn nhạy cảm trước chiều kích siêu việt của cuộc sống.

Thế nào là Tu Ðức ?

Vấn đề trước hết là Giáo Hội phải làm sao cho người tín hữu hiểu được thế nào là "tu đức"? Danh từ "tu đức" này có ý nghĩa gì ? Phải chăng tu đức chỉ được xử dụng cho giới "tu trì" mà thôi hay có thể áp dụng cho mọi người ?
Sau đây, chúng ta thử tìm hiểu và đưa ra một định nghĩa về tu đức để có thể hiểu áp dụng vào trong lãnh vực hôn nhân và gia đình.

"Tu đức" là "cách thế riêng biệt" nhờ đó một người có thể đáp lại Lời mời gọi của Thiên Chúa giúp mình trưởng thành hơn "trong chương trình của Ngài", làm phát triển những đặc tính của đời sống liên quan đặc biệt với những ân huệ mà mình lãnh nhận cùng với ơn gọi của mình.

Chương trình của Thiên Chúa đối với cuộc đời tôi qua Lời mời gọi của Ngài, tôi có thể nhận biết được qua hai điểm : thứ nhất là từ những ân huệ mà Ngài trao ban và thứ đến là từ ơn gọi mà Ngài đã đặt để nơi mỗi người.
Trả lời được hai điểm này tức là tôi đang sống được nền tu đức của tôi.
Vì vậy, tu đức có nghĩa cuộc hành trình mà tôi cố gắng thực hiện để được trưởng thành hơn trong mọi lãnh vực như một con người được tác động và được hướng dẫn bởi Chúa Thánh Thần.

Cái "con người tôi" ở đây bao gồm cả thể lý, tâm lý, tinh thần. Và cần nhớ luôn rằng tinh thần con người được tạo dựng thì luôn hướng về với Thần Trí của Thiên Chúa.

Chúa Thánh Thần hằng liên tục mời gọi tôi bằng Lời Ngài (Lời Ngài ở đây chúng ta có thể hiểu tất cả những phương thế qua đó Ngài mời gọi con người : những khả năng gắn liền trong con người, Lời Chúa trong Kinh Thánh, trong Giáo Hội, những Bí Tích, ơn gọi riêng biệt, v, v,… ).

Nếu tôi đáp trả được Lời mời gọi này của Thiên Chúa tức là tôi đang sống được nền tu đức của tôi. Như thế, tu đức có nghĩa là cả cuộc hành trình giúp tôi trưởng thành hơn trong chương trình của Chúa về phương diện nhân bản và cả kitô giáo. Ðể hiểu được định nghĩa này con người cần phải xác tín những điểm sau đây :

Tình yêu vô biên của Chúa đối với mọi người, nhưng tình yêu đó được biểu lộ trong nhiều cách thế khác nhau. Trong dụ ngôn những tá điền làm vườn nho : có người được mời gọi từ lúc chín giờ, mười hai giờ, ba giờ rồi năm giờ chiều. Mọi người đều được mời gọi, nghĩa là Thiên Chúa bày tỏ tình yêu của Ngài cho mỗi người và mỗi người phải biết trả lời đối với lời mời gọi của Ngài.
2. Lời mời gọi mọi người đến với sự cứu độ, nhưng bằng những con đường khác nhau. Lời mời gọi ấy được thực hiện bằng những con đường khác nhau. Mỗi người có một con đường phải đi, nhưng tất cả đều nằm trong ơn gọi chung là dẫn tới sự cứu độ, là ơn gọi nên thánh. "Các con hãy nên thánh như Cha trên trời là Ðấng Thánh".

3. Phục vụ Giáo Hội và thế giới. Ðã là người và là người kitô hữu hay Giáo Hội, tất cả chúng ta đều được Thiên Chúa mời gọi đến với sự cứu độ, nhưng tất cả đều nằm trong kế hoạch của chương trình phổ quát. Thiên Chúa mời gọi con người đến với Ngài là để Ngài sai đi cứu độ thế giới và xây dựng Giáo Hội của Ngài.

Vì vậy, chúng ta phải cảm nhận rằng chúng ta được mời gọi phục vụ trong một ơn gọi đặc biệt nào đó. Và do đó có nhiều ơn gọi và mỗi ơn gọi đều có con đường tu đức riêng : Tu đức cho giáo dân, tu đức của linh mục, của tu sĩ, v.v.. ., nhưng tất cả đều nằm trong nền tu đức kitô giáo, chung cho tất cả mọi người trong nhiều cách thế riêng biệt liên hệ đến ơn gọi và ân huệ của mỗi người và mỗi lối sống khác nhau.

Tu Ðức trong hôn nhân và gia đình

Với những khái niệm vừa được trình bày, chúng ta có thể hiểu được về tu đức cho hôn nhân tức là đề cập đến cuộc sống của hai vợ chồng và tu đức cho gia đình tức là bao gồm cả vợ chồng và con cái.

Ðể hiểu rõ hơn về tu đức cho hôn nhân chúng ta cần nghĩ đến một lãnh vực bao quát hơn, làm cội nguồn của mọi nền tu đức đó là bí tích rửa tội. Tiếp đến là lãnh vực riêng biệt hơn bắt nguồn từ bí tích hôn nhân. Bởi vì không thể nói đến tu đức cho hôn nhân và gia đình mà quên đi nền tu đức trước tiên dành cho mọi người qua bí tích rửa tội được.