Việc bàn hỏi tại văn phòng giáo xứ
“Cha nói đúng. Nhưng còn một điều quan trọng là liệu hôn nhân trước kia giữa con và người vợ cũ có thực sự là do Chúa kết hợp hay không?”
Hôn nhân “ trong Chúa” quả thực là một lý tưởng cao đẹp. Nhưng ở đây chúng ta quay trở lại với đời sống mục vụ thực tế trong giáo xứ.
Cách đây chưa lâu, tôi ngồi nói chuyện với một đôi vợ chồng còn trẻ, chưa tới ba mươi tuổi, và rất lịch sự tại văn phòng giáo xứ về việc cử hành Bí tích Rửa Tội cho đứa con của họ vừa mới sinh. Họ là đôi vợ chồng không có giấy hôn thú, vì họ chưa công khai làm phép cưới. Phép cưới đời có lẽ không lâu nữa họ sẽ thực hiện. Còn phép cưới đạo họ không được phép làm nữa. Tại sao? Điều gì đã xảy ra cho họ? Lý do là vì người chồng đã một lần làm phép cưới đạo rồi. Chỉ mấy tháng sau khi anh làm phép cưới đạo với người vợ trước, thì người vợ này ngoại tình, và từ đó cô ta đã bỏ đi sống với một người đàn ông khác. Thế là họ ly hôn.
Trong khi nói chuyện với đôi vợ chồng trẻ này, tôi đã bày tỏ sự thông cảm với họ. Vâng, với tư cách là một con người bằng xương bằng thịt bình thường và là một Linh mục Quản xứ tôi cảm nhận được đầy đủ tâm lý đầy thất vọng và nỗi khó khăn cụ thể của người đàn ông trẻ bị vợ phản bội như thế: Làm thế nào một người thanh niên còn trẻ như anh ta có thể tiếp tục sống những năm tháng còn lại của đời anh hoàn toàn trong cô đơn một mình? Anh là một người bình thường và anh mong muốn có được hôn nhân hạnh phúc, nhưng đáng tiếc là hôn nhân của anh đã bị đổ vỡ. Sau đó anh đã từ từ ổn định lại được tâm lý và làm quen được với người vợ mới, và cuộc sống chung với người vợ mới này đã sinh hạ được đứa con đầu lòng rất kháu khỉnh. Trong khi nói chuyện với cả hai người, tôi có cảm tưởng là họ rất thương yêu nhau và họ có thể cùng nhau xây dựng được một tổ ấm gia đình lâu bền và hạnh phúc, và đối với họ đời sống đạo cũng như việc giáo dục con theo đức tin của Giáo Hội là một điều rất quan trọng.
Trong trường hợp này, là một Lm Quản xứ tôi có thể khuyên họ như thế nào đây? Tôi đã nói rõ ràng cho họ biết là trong một trường hợp cụ thể như thế tôi có thể giúp được gì cho họ. Trước hết, điều quan trọng đối với tôi là cho họ biết rõ ràng và đầy đủ về các giáo huấn của Kinh Thánh và của Giáo Hội về hôn nhân. Nếu một phép cưới đạo, tức khi cử hành Bí tích Hôn Nhân, thành sự thì hôn nhân giữa hai người nam-nữ mang tính chất bền vững bất khả tháo gỡ, vì “ sự gì Thiên Chúa đã kết hợp, loài người không được phân ly.” Nhưng khi nghe thế, người chồng đầy suy nghĩ trả lời: “Cha nói đúng. Nhưng còn một điều quan trọng là liệu hôn nhân trước kia giữa con và người vợ cũ có thực sự là do Chúa kết hợp hay không?”
Trước câu hỏi đượm vẻ nghi ngờ về sự hiệu lực của hôn nhân trước kia của anh ta như thế, tôi chỉ có thể góp ý kiến: Nếu dựa theo giáo huấn của Giáo Hội về hôn nhân để suy tư và tìm hiểu liệu một hôn ước có hiệu lực hoặc có thành sự hay không, thì những câu hỏi cần thiết phải được đặt ra, là: Vào thời điểm làm phép cưới đạo liệu hai người có thực sự hoàn toàn tự do để đi tới hôn nhân không? Họ có thực sự muốn sự phối hợp hôn nhân giữa họ luôn bền vững, chung thủy và bất khả tháo gỡ không? Họ có muốn sẵn sàng đón nhận con cái mà Chúa sẽ ban cho họ không? Hai người có thực sự đủ khả năng để sống cuộc đời vợ chồng không?
Nếu đứng trước những câu hỏi này thực sự có sự nghi ngờ, không chắc chắn, khiến họ không thể trả lời “ có” được, thì tôi khuyên họ cần phải kiểm xét lại các tình huống và hoàn cảnh khi họ kết hôn một cách cẩn thận, rõ ràng và cụ thể, để có thể nhận định và phán quyết được một cách chắc chắn về hôn nhân của họ, liệu nó có thực sự hiệu lực hay không!
Một điều quan trọng cần lưu ý ở đây! Vấn đề hôn nhân Công Giáo là một vấn đề thần học vừa tín lý vừa luân lý, vì được chính Thiên Chúa thiết lập và được Giáo Hội rao giảng và bảo tồn. Bởi vậy, trong vấn đề giải quyết những khó khăn và bế tắc của hôn nhân không hề có “ cửa hậu” mà những tín hữu Công Giáo có địa vị trong xã hội và giàu có với ảnh hưởng và tiền bạc của mình có thể lọt qua được, nhưng mọi giải quyết phải đặt cơ sở trên Kinh Thánh và thần học.
Thật vậy, thủ tục việc hủy hôn hay vô hiệu hóa một hôn nhân Công Giáo là một việc kiểm tra đúng đắn và nghiêm ngặt liệu hôn nhân ấy có thực sự đã được diễn ra theo đúng với luật Giáo Hội hay không. Nếu vào thời điểm cử hành Bí tích Hôn Nhân mà nơi một trong hai người nam-nữ không hội đủ một hoặc nhiều yếu tố chính yếu để làm một hôn ước thành sự, thì việc cử hành Bí tích Hôn Nhân ấy vô hiệu lực, không thành sự.
Dĩ nhiên, diễn tiến làm thủ tục để có thể tuyên bố một hôn nhân Công Giáo vô hiệu lực như thế nhất thiết đòi hỏi phải có thời gian. Đàng khác, những vết thương lòng do sự ly hôn gây ra cho những người trong cuộc thường to lớn và dai dẳng, nên để có được một sự nhận định và một sự phê phán hoàn toàn khách quan, thì ngoài tâm tình nhân bản người ta còn cần phải kiên nhẫn tìm hiểu vấn đề tận gốc rễ một cách kỹ càng và tuyệt đối không thiên vị hay cả nể.
Trở lại câu chuyện của cặp vợ chồng đang xin rửa tội cho con, tôi nhận thấy việc làm thủ tục điều tra sự hủy hôn trước kia của người chồng có lẽ còn hơi sớm. Điều tôi có thể góp ý với họ là trước hết cần nhẫn nại và nhất là cần phải luôn sống đạo sốt sắng, chu toàn các bổn phận hằng ngày của mình một cách cẩn thận và nuôi dạy con cái đúng với các giáo huấn của Giáo Hội. Nếu cả hai vợ chồng luôn biết trung thành sống kết hiệp với Chúa qua kinh nguyện, thì những bước cần thiết tiếp theo chắc chắn sẽ được khai thông.
Trong hoàn cảnh cụ thể của hai vợ chồng không hôn thú này, người ta không thể nói tới một hình thức chúc lành riêng tư và kín đáo nào đó cho “ hôn nhân không hôn ước” của họ(2) hay ban phép chuẩn riêng cho họ được rước lễ, những điều hoàn toàn nằm ngoài thẩm quyền của một vị Linh Mục. Bởi vì, Giáo Hội không hề ban phép cho một vị Linh Mục được toàn quyền trong mọi vấn đề đức tin, được toàn quyền làm “người quản lý các mầu nhiệm của Thiên Chúa” (1Cr 4,1). Trong lãnh vực tín ngưỡng, cách thức đối xử với một đôi nam-nữ sống đời vợ chồng không hợp pháp, tức ngoài hôn ước hay nói theo ngôn ngữ ngày nay: hôn nhân không giá thú, thì không chỉ cần đầy tình yêu thương và sự cảm thông, nhưng còn cần phải tôn trọng sự thật của các giới răn Thiên Chúa và các giáo huấn của Giáo Hội nữa. Nếu không, sự nâng đỡ của chúng ta giành cho họ không những không mang lại lợi ích cho họ mà còn làm thiệt hại cho hạnh phúc chân thật của họ nữa.
Về hai vợ chồng được đề cập tới ở đây, tôi chỉ có thể quả quyết rằng, cuộc sống vợ chồng của họ là không phù hợp với luật luân lý Công Giáo, nên sớm hay muộn nhất thiết cần phải có một giải pháp hay một sự điều chỉnh khả dĩ, giúp cho họ sống cuộc sống hôn nhân gia đình và cuộc sống đức tin của mình trong an bình và hạnh phúc. Còn đứa con vừa mới sinh của họ hoàn toàn vô tội trong vấn đề “ hôn nhân bất hợp lệ của họ.” Qua Bí tích Rửa Tội mà em sắp được lãnh nhận, em sẽ được nhập vào hàng ngũ con cái Thiên Chúa, phần thân thể của Đức Kitô, thành viên của Giáo Hội và được Thiên Chúa chúc phúc. Còn cha mẹ em cũng qua việc cử hành Bí tích Rửa Tội này sẽ cảm nhận được tình thương và sự bao dung quảng đại của Thiên Chúa: Việc cử hành Bí tích Rửa tội mang lại cho họ ơn lành để họ ý thức được trách nhiệm của những người làm cha làm mẹ Công Giáo đối với con cái mình.